جمهوری قرقیزستان در شمال شرق آسیای مرکزی واقع است. آغاز نفوذ اسلام در بین قرقیزها مربوط به قرون 9-12 است. شیعیان قرقیزستان بیشتر از آذربایجانی های شوروی سابق می باشند که در سال های فشار دوران استالین به این مناطق کوچ داده شده اند. تعداد آذربایجانی ها در قرقیزستان بر اساس آمار های رسمی حدود 14 هزار نفر است. ولی تنها تعداد کمتر از هفت هزار نفر از آنان شیعه هستند. شهرهای مهم شیعی قرقیزستان عبارتند از بیشکک، کانت، توقماق، اوش و قارابالتا . یک مسجد ایرانیان مقیم شهر بیشکک موسوم به امام علی و دو، سه مسجد آذری های مقیم قرقیزستان در پایتخت و مناطق دیگر کشور قرار دارد[1].
بیشتر ساکنان قرقیزستان مسلمان و اهل تسنن هستند. در شهرهایی مانند بیشکک و اوش از سال های قبل مساجدی وجود داشته است. مسلمانان حدود 75 درصد جمعیت قرقیزستان را تشکیل می دهند. قرقیزها تا قرن 17 هیچ گونه پایبندی به اسلام نداشتند، در قرن 17 میلادی اسلام فضای بیشتری را در قرقیزستان به خود اختصاص داد.
مردم مسلمان و به ویژه جوانان علاقه مند به تعالیم اسلامی در قرقیزستان، پس از استقلال این کشور و دریافت آزادی امکان آشنایی با اسلام را به دست آوردند[2].
دولت قرقیزستان و اداره دولتی مسلمانان این کشور ( مفتیات) در تلاش است سواد دینی جامعه مسلمانان قرقیزستان را بر اساس تحمل پذیری دینی و بر ساس مذهب امام حنفی رشد و ارتقا دهد ولی اخیرا رشد عدم تحمل پذیری دینی در درون اجتماع با وجود جریان هایی مانند سلفی، تبلیغی و غیره افزایش می یابد[3].
بدون شک می توان گفت که قرقیزستان شیعه بومی نداشته و همه مهاجر هستند. همانگونه که در بالا نیز اشاره گردید بیشتر شیعیان قرقیزستان در پایتخت این کشور زندگی می کنند.
شیعیان ایرانی به واسطه تجارت یا کار در این کشور اقامت دارند و مراسم مذهبی نظیر عاشورا را در مسجد امام علی برگزاری می نمایند. همچنین شیعیان افغانی که نزدیک 40-50 خانوار از آنها در قرقیزستان ساکن هستند، بیشتر شیعیان اسماعیلی بوده و بدخشانی می باشند. آنان در ایام عزاداری به مسجد ایرانیان آمده و همگام با ایرانیان به عزاداری می پردازند. شیعیان پاکستانی نیز عمدتا از میان دانشجویان هستند که عده بسیار کمی را تشکیل می دهند. آنها نیز در ایام عزاداری ماه محرم به مسجد ایرانیان یا در اتاق های خوابگاه و یا آپارتمان خود به عزاداری می پردازند. شیعیان محلی دارای هیچ انجمن، مجله و یا روزنامه نیستند و تنها در ایام عاشورا و ماه محرم در مساجد خود دارای مراسم های مذهبی می باشند[4].
به گفته نماینده مفتیات جمهوری قرقیزستان؛ اهل سنت روز عاشورا را روز عزای مسلمانان دانسته و آن را وحدت آفرین مسلمانان می دانند و هیچ مسلمانی از حرمت این روز بی اطلاع نبوده و احترام ویژه برای آن قائل است. اهل تسنن به دو دلیل مهم به روز عاشورا احترام ویژه داشته و در این روز به عبادت و روزه داری می پردازند.
نخست اینکه در روز عاشورا حوادث بزرگی در تاریخ پیامبران الهی بوده و در این روز حضر ابراهیم در آتش نسوخت، کشتی حضرت نوح در کوه فرود آمد، حضرت موسی از دست فرعون و حضرت عیسی از دست یهودی ها نجات یافته بودند. اما نه تنها به دلیل نجات پیامبران الهی روز عاشورا برای مسلمانان روز پر فضیلتی نیست، چون در این روز حسین بن علی امام شیعیان که یکی از مهم ترین اصحاب پیامبر و نوه حضرت محمد با جمعی از خانواده خود به شهادت رسیدند. روز عاشورا روز وحدت مسلمانان و تمام مذاهب است[5].
با وجود همه اینها ، قرقیزستان کشوری است که در سال های اخیر نفوذ جریان سلفی عربستان سعودی در ان افزایش یافته و افکار و گرایش های تندی در برخی موارد وجود دارند. اکثریت مسلمانان قرقیزستان راجع به مراسم عاشورا اطلاع ندارند و قمه زنی، رنجیرزنی، سینه زنی را بد می دانند و مذهب حنفی قمه زنی و زنجیر زنی را مورد تایید قرار نداده است.
بدون تردید امام حسین فرزند رسول خدا یکی از سروران جوانان اهل بهشت است. حتی در میان قرقیزها اسم حسن و حسین که به قرقیزی اسن و اوسن تبدیل شده است اسامی بسیار معروفی است.
در میان ظلم ها که در تاریخ اسلام رخ داد ظلمی که از طرف یزید بن معاویه بر حسین فرزند رسول خدا انجام گرفت، در تاریخ بشریت نظیر آن وجود ندارد و هیچ وقت در آینده چنین ظلمی واقع شدنی نخواهد بود، چون آنان که خود را مسلمان می دانستند و از امت رسول خدا به شمار می آمدند، به نام اسلام، فرزند و پسر پیامبر خودشان را همراه با یاران او به بدترین وضع کشتند و اطفال و زنان خانواده پیامبر را به نام کافر اسیر کرده و از نظر روحی و جسمی مورد آزار و اذیت قرار دادند. این واقعه تاریخی غیر قابل انکار است که حسین با یاران اندک به مظلومانه ترین وجه توسط یزید در راه خدا و حفظ اسلام در روز عاشورا به شهادت رسید. در موضع گیری اهل سنت در برابر حادثه عاشورا اهل سنت به دو دسته تقسیم می شود. یک دسته که اکثریت اهل سنت را تشکیل می دهد، اهل سنت معتدل و محب اهل بیت هستند، دسته دوم اهل سنت پیرو بنی امیه و یزید بن معاویه است که نسبت به اهل بیت و امام حسین دید مثبتی ندارند بلکه می توان گفت دشمن اهل بیت هستند، این دسته امروز در قالب سلفیه و وهابیت در جهان اسلام معروف هستند. اما در باره اهل سنت معتدل باید گفت که آنان از این حادثه ناگوار، غمگین و ناراضی هستند. علمای اهل سنت از پیامبر اسلام روایاتی را مبنی بر شهادت حسین بن علی نقل کرده که از آن جمله این روایت است:
" روزی حسین در کودکی بر پشت و گردن پیامبر بازی می کرد که جبرئیل به پیامبر گفت: آیا او را دوست داری؟ فرمود: بلی! جبرئیل گفت: امت تو او را خواهد کشت و سپس محل شهادت او را به پیامبر نشان داده و مشتی خاک سرخ رنگ را از آن محل برداشته و به ام سلمه می دهد...[6]
لازم به ذکر است که در میان علمای قرقیزستان موضوع روز عاشورا اهل شیعیان بسیار حساس است و تلاش می کنند در این موضوع به بحث و گفتگو نپردازند، چون تعداد علمای معروف کم هستند و در میان آنان هم فارغ التحصیلان دانشگاه های سلفی و هم دانشگاه های اسلام معتدل وجود دارند و با هم دیگر ارتباط خوبی دارند تلاش می کنند از این موضوع فرار کنند. یک دلیل دیگر این است که جامعه اسلامی قرقیزستان آن قدر سواد کافی برای بحث و گفتگو در این موضوع ندارند.
سایر منابع:
2. https://cabar.asia/ru/kak-zhivut-shiity-v-kyrgyzstane-reportazh-iz-mecheti-imama-ali/
4. https://www.calend.ru/holidays/0/0/555/
5. https://muftiyat.kg/category/janylyktar/
6. https://www.ca-irnews.com/ru/
گزارش : ارمک کنشوف
مهر 1398
نظر شما